Minggu, 11 Januari 2015

crita rakyat

ASAL USUL TLAGA BANDUNG

                                                                               
              Asal muasal Tlaga Bandung,jeneng Gunung Tangkuban Prau,  lan Sangkuriang yaiku cerito rakyat saka mbah putri moyang, sing mudhun tumurun saprene lan dadi cerito rakyat sing cukup nggeret. cerito rakyat Sangkuriang lan gunung Tangkuban prau berawal saka sawong raja nduwe jeneng Sungging Perbangkara sing tengah lunga berburu menyang neng alas. pas tengah berburu, raja Sungging Perbangkara rumangsa pengen nguyuh. Sang rajaa lunga kesemak-semak lan nguyuh, diendi banyu seninya tertampung neng selembar godhong keladi. Alkisah, wektu kuwi ana seekor babi wadon sing tengah bertapa amarga pengen dadi manusia, dheweke nduwe jeneng Wayung. Tanpa sengaja banyu seni raja Sungging Perbangkara diombe saka Wayung sing nang akhire marakake babi wadon kuwi meteng amargane. nganti mubarang pas tiba wektune Wayung bayen. lair sawong anak wedok sing ayu sing mbesuk nduwe jeneng Dayang Sumbi utawa Rarasati.


              Cerito Rakyat Sangkuriang berawal saka Dayang Sumbi sing kian beranjak dewasa, kayon Dayang Sumbi tambah kedelok lan anyak dadi rebutan neng antara para raja kala kuwi. amarga Dayang Sumbi sanuli dadi rebutan, dheweke dadi kerusuhi lan akhire ngongkonke kanggo lunga menyang alas bareng seekor asu ingone sing nduwe jeneng Tumang. mubarang pas, diceritoke Dayang Sumbi tengah menjahit lan tanpa sengaja gulungan bolah sing dheweke gunakne dumadakan tiba. Dayang Sumbi pun rumangsa lumuh njupuke, lan embuh ngapa dheweke berucap kanggo sapa sing bisa njupukake gulungan bolah, nek dheweke lanang, mula dheweke arep didadekne bojone. jebulna si Tumang, asu peliharaanelah sing akhire njupukake gulungan bolah kuwi sing akhire dadi bojo Dayang Sumbi.


                Dayang Sumbi menepati ujare lan sesomahanke seekor asu. banjur laira Sangkuriang, anak Dayang Sumbi lan Tumang. dina nggenti dina Sangkuriang anyak tuwuh dadi anak lanang sing pamani. saben dina dheweke berburu binatang neng alas lan Sangkuriang sanuli ngajak Tumang, asu sing uga bapaknya kuwi. pas kuwi, Sangkuriang pengen berburu babi, lan kabeneran beburon yaiku babi wadon Wayung, sing ora liya ibunda Dayang Sumbi. Tumang pun menolak kanggo mburu babi kuwi, dadine Sangkuriang dadi nesu. jero kenesone Sangkuriang teras mateni Tumang, asu sing uga bapake dhewe. ati si Tumang dheweke jupuk lan dheweke serahkan nang emboke kanggo dimangsak.


                Jero ati, Dayang Sumbi rumangsa aneh amarga sabedinan ora ndeleng Tumang sing ora kunjung mulih. dheweke pitakon marang Sangkuriang diendi si Tumang, lan ebo kagete Dayang Sumbi pas krungu jawaban Sangkuriang, menawa dheweke wis mateni Tumang. Dayang Sumbi dadi nesu banget lan jero kenesone endhas Sangkuriang digebug nggunakne centong sega, nganti mungkur bekas tatu neng endhas Sangkuriang. Sangkuriang rumangsa kuciwa karo payon emboke nganti akhire dheweke ngongkonke kanggo lunga mungkur omah. Sangkuriang bersikukuh kanggo lunga adoh lan ora arep tau bali.


               Wayah terus mlaku, nganti Sangkuriang saiki tuwuh dadi lanang sing gagah lan tampan. jero kedhewene, Dayang Sumbi mengharapkan banget Sangkuriang arep mulih bali. dhewekea anyak bertapa lan mit marang Dewa, dheweke pengen tetap ayu lan sanuli enom nganti mengko. mubarang pas wektu Sangkuriang bali dheweke isih ngenali Dayang Sumbi dadi emboke. Dewapun mengabulkan do'a Dayang Sumbi, mbasi umure wis ora enom meneh, Dayang Sumbi isih kedelok ayu. nganti mubarang pas, Sangkuriang ketemu karo Dayang Sumbi, ning dheweke wis ora ngenali Dayang Sumbi dadi emboke, bahkan tiba ati marang Dayang Sumbi. ngonoa Dayang Sumbi, dheweke ora ngerti menawa lanang tampan kuwi yaiku Sangkuriang, dekne kabeh menjalin asih. ceritoa mbanjur, mubarang dina Dayang Sumbi tengah labuhi endhas Sangkuriang, saka konoa dheweke nemu bekas tatu amarga gebugan sing dilakoke nang Sangkuriang beberapa taun sing nuli. akhire Dayang Sumbi pun ngerti menawa dheweke yaiku Sangkuriang anak kandungnya.


                Sangkuriang wis nglamar Dayang Sumbi, nganti Dayang Sumbi bingung nggoleki cara ben raben karo Sangkuriang ora arep kedadean. akhire, Dayang Sumbi ngajokake beberapa persyaratan yakni Sangkuriang kudu bisa nggawe tlaga lan prau mawa membendung kali Citarum jero wayah siji bengi. Sangkuriang ngiyani persyaratan iki, amarga dheweke wis ngguru lan dadi remaja sing sakti mandraguna. Alhasil, Sangkuriang jebulna bisa ngebaki persyaratan sing diwenehna Dayang Sumbi marange. wektu kabeh pagawean hampir buyar, Dayang Sumbi bingung lan njaluk pituduh Dewa. Sang Dewa-pun ngongkonke ben Dayang Sumbi mengibaskan selendang sing diduweane lan sacara ghaib srengenge muncul neng ufuk wetan tanda esuk wis teka. Sangkuriang nesu lan dheweke rumangsa wurung. dheweke menendang prau sing separo dadi karo sakuwat tenaga lan terguling jero kaanan tertelungkup ana ing kali Citarum seng ana ing tengahe gunung.Nganti akhire prau kuwi mbendung Kali Citarum lan akhire dadi Tlaga kang aran jenenge Tlaga Bandung lan ana jeneng Gunung Tangkuban Prau .Gunung Tangkuban Prau ana ing sandinge Tlaga.....

dongeng

Dongeng Keong Mas 


Kira-kira wis setaun desa Dhadapan ngalami mangsa ketiga kang dawa dadine larang pangan lan akeh lelara gawe uripe warga ketula-tula.

Ora beda mbok Randha Dhahapan, pawongan wadon tuwa sing lola tanpa dulur, nggo nyambung uripe sabendinane dheweke luru krowodan ing alas kewan. Kewan kali kang nyisa ing sawedhing mbebegan. Kahanan kaya mangono dheweke ora nggresula. Malah saya nyaketake marang Gusti Kuasa. “Duh Gusthi paringana pepajar ing desa kula mugi-mugi inggal kalis saking prahara punika.”

Esuk-esuk mbok Randha menyang alas golek panganan. Nalika lagi milang-miling ruh cahya cumlorot saka sak tengahing kali kanga sat. ing batine tuwuh pitakon “Cahya apa kuwi, kok cumlorot kaya emas ?” banjur nyedaki sumber cahya mau. Bareng dicedaki jebul sawijining keong Mas kang nyungsang ing antara watu-watu kali. Keong banjur digawa mulih tekan ngomah dicemplungake genthong.


Kaya biyasane, mbok Randha menyang alas nanging nganti meh surup urung entuk krowodan dheweke banjur mulih ngelanthung ora entuk opo-opo. Sakwise leyeh-leyeh ing emperan dheweke nyang pawon menawi ana krowodan kang bias ganjel wetenge kang luwe. Dheweke kami tenggengen ngerti panganan kang ing pawone. Batine kebak pitakon sopo sing ngeteri panganan kuwi. Ing saben dina sak bacute saben mulih ko alas pawone wis cumepak panganan. Mula kanthi sesideman dheweke ndedepi sapa kang mlebu ing pawone.


Mbok Randha kaget ora kinara. Saben ditinggal lunga Keong Mas mau metu saka genthong malih dadi putri kang ayu. Mbok Randha banjur nakoni sapa sejatine putri ayu kuwi.

    “Nduk wong ayu sliramu iki sapa kok nganti kedarang-darang ing alas lan jilmo Keong Mas ?”

    “Yung aranku Candrakirana, aku iki garwane Raja Inukerta. Raja ing Jenggala.”

    “Lho kok nganti dadi Keong Mas lan tumeka alas Dhadapan kuwi larah-larahe kepiye ?”

Dewi Candrakirana banjur njlentrehake menawa ing sakwijining dina dicidra Raja Jin Sakti kang kareb ngepek garwa. Ananging dheweke ora gelem nuruti karepe Jin. Jin muntab, Dewi Candrakirana sinebda dadi Keong Mas banjur diguwang nyang kali, adoh saka kraton Jenggala. Wekasane ora bisa ketemu karo garwane Inukerta. Anehing kahanan nalika kecemplungan Keong Mas kaline dadi asat. Asate banyu jalari Keong Mas nyungsang ing watu nganti nemahi tiwas. Bejane ditemu lan diopeni Mbok Randha Dhadapan.

Mula kuwi yen supaya aku ora konangan Raja Jin aku tak ndelik neng kene anggepen aku anakmu dhewe lan wenehana aran Limaran. Lagi saktengahing rerembugan, ana swara lanang di dhodog Mbok Randha banjur mbukakne lawang. Dhayoh kang sandangane nuduhake punggawa kraton, crita menawa dheweke diutus Raden Inukerta supaya njaluk banyu kang diwadahi bokor kencana.


Nampa kendhi pratala kang diwadahi bokor kencana, Raden Inukerta sauwat kaget amargi kelingan ora ana liyane sing kagungan kendhi pratala diwadahi bokor kencana kajaba Dewi Candrakirana. Raden Inukerta banjur ngajak para punggawa bali nyang Dhadapan nemoni Limaran. Eeeba bungahe Raden Inukerta ketemu Limaran kang sejatine garwane dewe Dewi Candrakirana kang wis suwe ilang. Ketemune Raden Inukerta karo garwane dibarengi udan deres ing desa Dhadapan. Tekane udan wise pageblug ing desa Dhadapan. Kali bali mili, tlaga agung, desa dadi reja. Kabul panyuwune Mbok Randha Dhadapan.

dongeng kancil karo monyet

Kancil Karo Monyet
Ing sawijine dina ing rimba, ana akeh jenise kewan sing urip tentrem lan akur siji lan sijine. Kabeh kewan nduweni keuripan lah lakune dewe-dewe. Nanging ana siji kewan sing anane gawe drusila lan paling licik, arane Kancil. Kelicikane utek lan pintere ngomong nipu kanca batir. Kancil wis dikenal kaya dene kewan sing duweni sayuto tipu daya. Nah iki sing dadi sasarane Monyet.
Ing sawijining dina, ana Monyet lagi penekan ing ngisor wit pring. Singsot, ndendang karo ngrasani roti. Kancil teka, weruh Monyet sing agi asik karo rotine. Utek licike muncul pingin jukut roti kang tangane Monyet.
"Nyet..Nyet..," undnag Kancil marang Monyet.
Monyet maringi Kancil, "Ana apa Cil? Keo ngundang aku?," takon Monyet.
Kancil : "Nyet.. aku wei setitik rotine, setitik baen aja akeh-akeh," jaluke Kancil
Monyet : "Iya.. aku kan apikan, kiye separoan karo aku,"
Kancil : "Suwun ya Nyet... koe mancen apikan, nanging aku baen sing maro," jaluke Kancil.
Monyet aweh roti nggo diparo maring Kancil ora nduweni rasa curiga karo Kancil. "Kiye... koe paro sing adil," penjalukane Monyet karo aweh rotine marang kancil.
Kancil maro rotine karo utek licike, siji gede siji cilik, nanging Monyet ora ngerti. Sawise diparo Kancil aweh bagean sing cilik maring Monyet, bagean sing gede dicekel dewek.
"Cil... nang ngapa ka gede gone ko?," takon Monyet.
Kancil : "Mrene gawa mrene, tak gawe pada.," banjur Kacil mangan setitik rotine sing gecel dewek, "Iki wis pada," Kancil aweh rotine meng Monyet.
Monyet : "urung Cil!! kue esih gede gone aku,"
Kancil njiot roti sing nang tangane Monyet, banjur dipangan setitik, kaya kue seteruse kanti rotine entek dipangan Kancil. hihihihi
Ahire Kancil mangan rotine kabeh, Monyet ulih kesuh karo Kancil wong Monyet sing duweni roti malah ora tampa. Mancen Kancil licik ora patut ditiru, urip nang masyarakat kue kudu brayan urip lan sinambi rewang siji lan siji liane. Urip bakal rukun ora kaya jaman saiki urip pada karepe dewe-dewe.

DONGENG

KANCIL
Ing sawijining ing desa Dadapan urip keluwarga mbok Randa Dadapan karo anake wadon sing jenenge Menur. Bojone wis mati sepuluh tahun kapungkur. Saiki Menur wis dadi kembang desa lan umure wis 17 taun. Mbok Randa Dadapan supaya ora kesepian pengin anake Menur cepet-cepet ndang dadi manten wae. Kebeneran ana pemuda desa sing jenenge Tole Lanang pengin ndadekne Menur dadi bojone. Kamangka iku mbok Randa Dadapan wis siap-siap areng nganakne pesta kawin kanggo anake Menur
Bojone mbok Randa Dadapan seda kanthi menehi warisan sawah rong hektar. Kanthi bantuwan wong-wong sak desane, sawahe mbok Randa mau ditanemi pari lan palawija kayata kacang lanjaran, kacang dele, waluh, timun, lan semangka. Amarga lemah ing desa Dadapan iku subur-subur, kabeh tanemane mbok Randa mau ya subur-subur lan werna-werni ndemenake. Ana sing wernane abang, putih, kuning, ijo lan ungu
Neng rerembukan alas cedake Desa Dadapan urip sakwijining kewan cilik sing terkenal akeh akale. Bentuk kewane meng kaya wedus utawa kidang, ning cilik, pada wae gedene karo anakan wedus utawa anakan kidang. Jenenge kewan kuwi si Kancil. Kancil wis suwe idune ngiler ndelok kasil sawahe mbok Randa sing subur makmur, utamane timur sing seger lan semangka sing legi-legi seger. Pokoke si Kancil mikir, cepet utawa suwi aku kudu nyolong timun lan semangkane mbok Randa. Tapi dasar pikirane Kancil sing pinter, deweke nggak pengin mung mangan timun tanpa oleh sing liyane. Apa kuwi sing liyane ?
Jebul wis suwe si Kancil pengin dadi mantune mbok Randa lan ngawini anake mbok Randa sing dadi kembange desa Dadapan, yakuwi si Menur. Tanpa sadar, si Kancil wis suwe neroake apa wae sing biasane dilakoni karo Tole Lanang calon bojone Menur. Tapi amarga wetenge luwe, si Kancil pengin ndang cepet wae mangan timun neng kebone mbok Randa. Mangka kuwi esuk-esuk jam 7, si Kancil wis mulai nyolong timun neng kebone mbok Randa. Pas enak-enak mangan timun lan cangkeme kebak timun, si Kancil ditangkep karo mbok Randa dibantu karo akeh wong lanang neng desa Dadapan. Kancil terus ditangkep lan dikerangkeng nganggo kurungan pitik lan dijaga karo si Bruno, asune mbok Rana
Dasar Bruno kuwi asu preman, si Kancil sedela-sedela diwedeni nek areng dibeleh lan dianggo pesta wektu mantene si Menur lan Tole Lanang. “Wah celaka, penginku kawin karo Menur kok malah aku diwedeni terus karo si Bruno”, pikire si Kancil. Kamangka kuwi, ing sak wijining dina si Kancil nyeluk si Bruno, “No..No..mrenea disik No, aku ana kabar penting iki”, si Kancil nyeluk si Bruno. “Kabar penting apa ?”, pitakone si Bruno. “Ngene No, aku iki dicekel mbok Randa amarga aku arep didadekne manten karo Menur anake mbok Randa Dadapan, soale mbok Randa sak jane ora seneng si Menur bakal dilamar Tole Lanang. Senenge mbok Randa ya Menur didadekne manten karo aku, si Kancil sing paling cerdas sak ndonya iki No. Ngerti kowe ra, asu goblok ?”
Pancen Bruno asu iku pikirane cupet. Ning keasuan Bruno tersinggung disebut asu goblok karo si Kancil, kamangka kuwi Bruno nyoba ngrayu si Kancil, “Cil..cil, aku pengin lho dadi mantune mbok Randa Dadapan lan dadi manten karo Menur sing ayune uleng-ulengan kuwi. Wis aku wae sing dikurung neng kono. Mengko kowe tak wenehi 100 wiji timun lan panganen sak waregmu, asal kowe gelem tak genteni”. “We…enak bae, aku wis meh dadi mantune mbok Randa lan dadi bojone Menur kok mbok genteni. Ngene wae, wis timun lan 100 benggol duwit Landa ngge aku. Gelem ora ?, pitakone si Kancil marang Bruno. “Yo wis man, deal yo…?”, Bruno jungkir walik sak senenge…
Akhire Bruno mlebu kurungan pitik, lan si Kancil isa ngirup udara bebas…
Sepuluh tahun sak wise kuwi, Bruno mati tuwek neng kandange. Si Kancil urip bahagia merga dadi manten karo si Kumang, kancil wedok lan oleh anak loro, sing siji lanang dijenengake si Kancil Jr. dan sing nomor loro wedok dijenengake si Kumang Jr.

DONGENG KANCIL LAN PITIK

Cerita Cekak Basa Jawa: Dongeng Kancil lan pitik sing rebutan endog

Suwijining dina Sang Kancil lagi mlaku-mlaku ning kidul Pasar Bantul. Dheweke weruh langit isih peteng, kamangka saiki wis jam sepuluh awan. Srengenge ora ketok, malah katon ana sejenis debu sing medun saka langit. Omah lan wit-witan katon rupane dadi putih-ireng amarga katutup awu. duniashinichi.blogspot.com
"Wah iki mesthi udan awu. Sajake ana gunung sing njebluk, terus awune jalan-jalan tekan kidul Pasar Bantul" pikirane Kancil wasiat
Kancil banjur mampir ning Bakso Bangjo sing warunge mapan ning sakidul Pasar Bantul. Dheweke wis sawetara suwe kakancan karo Mbak Dewi, koki sekaligus merangkap juragan sing nduwe Bakso Bangjo. Racikan baksone sing mantep marakke Kancil kepengin mampir pendak dolan ning Bantul. Rugi rasane adoh-adoh tekan Bantul ora ngrasakke gurihe bakso. Weruh Kancil mlebu ning warunge, enggal-enggal Mbak Dewi ngruruhi duniashinichi.blogspot.com
"Woooo kowe tho Kancil. Mrene-mrene mlebu ndene. Wiwit wingi ana udan awu amarga Gunung Kelud njeblug. Wis kowe leren kene ndisik, mengko tak wenehi masker ben ora watuk merga irungmu kelebon awu" duniashinichi.blogspot.com
"Gunung Kelud tho sing njeblug! Wah pantes awune akeh banget. Jeblukane Gunung Kelud pancen sok gedhi banget, ngantek awune tekan ngendi-ngendi" jawabe Kancil
"Kebetulan kowe mampir kene Kancil. Saiki aku lagi ana masalah. Ingon-ingonku Pitik Lehor karo Pitik Kalkun lagi kerengan amarga endoge kena awu Gunung Kelud, dadi ora iso dibedakke" celatune Mbak Dewi

Endog pitik lehor rupane putih lan gedhi, endog pitik kalkun uga gedhi, nanging rupane putih bintik-bintik ireng kaya endog gemak. Amarga kena awu, saiki endog kalorone  rupane dadi ireng, ora iso dibedakke. Padahal pitik loro kuwi lagi pada ngangremi endog, panggonane jejer, ning ngisor wit empring. Mungkin amarga wingi ana angin gedhe endoge pada glundung, nyampur dadi siji ora iso dibedakke.
Wiwit mau esuk pitik loro kuwi pada kerengan. Rebutan endog sing kudu diangremi. Kabeh kepengin ngangremi endog cacahe rolas. Padahal kudune masing-masing ngangremi endog enem. Nanging amarga ora gelem endoge diangremi pitik liyane, dadi rebutan ngangremi endog rolas. Ora ana sing gelem ngalah.
Krungu critane Mbak Dewi, Kancil banjur marani Pitik Kalkun karo Pitik Lehor sing lagi padu.
"Wis jan, kowe cah loro ki pancen ngisin-ngisinke bangsa pitik. Mosok saukur ngangremi endog we ndadak padu!" celatune Kancil
"Wweeee mbok aja nuduh kaya ngono Sang Kancil. Iki salahe Pitik Kalkun, mbiyen le ngendog kok cedak-cedak aku. Padahal isih akeh panggonan ning kebon. Ngendog ning ngisor wit kambil rakyo iso tho!" kandhane Pitik Lehor
"Wow! Pengawuran sekali kowe Pitik Lehor! Panggonan sing eyup tur anget ki ya mung ning ngisor wit empring. Menawa ning ngisor wit kambil aku iso benjut ketiban bluluk no!" bantahane Pitik Kalkun
"Wis-wis rasah pada kerengan. Saiki ngene wae. Aku tak takon marang kowe Pitik Kalkun lan Pitik Lehor. Sesuk menawa endoge wis netes, kowe cah loro pada iso mbedakke anak kalkun karo anak lehor ora? pitakone Kancil
"Yo iso no! Bentuke beda, cucuke beda, wulune ya rada beda. gampang dibedakke!" jawabe Pitik Lehor
'Gamping banget le mbedakke Sang Kancil. Rupane anakku beda karo anake Lehor" celatune Pitik Kalkun 
Kancil banjur neruske nasehate.
"Geneki ya gampang dibedakke. Mbok rasah pada kerengan. Saiki endoge dibagi loro. Mengko yen wis netes menawa ketukar garek diijolke!. Rakyo gampang tho? Rasah nganggo padu barang!"
"Bener kowe Sang Kancil. Apike ngono wae. Saiki endoge dibagi loro. Mengko yen wis netes garek diperiksa kleru apa ora!" celatune Pitik Kalkun
"Aku setuju. Wis nek ngono endoge dibagi loro wae. Aku angrem enem, Pitik Kalkun uga ngangremi endog cacahe enem" tambahe Pitik Lehor

GURIT KM

Kasadaran Manungsa
 
Srengenge, teka lan lunga sabendina
Madhangi kahanane bumi
Larakan uwut sing kleleran
Kali sing reged
Lan polusi sing mumbul-mumbul ing endi wae
Manungsa, lalai lan sakarepe dhewe
Ngobong lan ngerusak alam
Tansah njupuki lan ngerebut
Tanpa nggatekake akibate
Alam murka
Dheweke wadul marang Gusti ingkang Maha Agung
Sahengga akeh bencana sing padha teka
Ngganjar para manungsa lan ngrebut kabeh darbeke
Manungsa, bocah-bocah utawa uwong tuwa
Sadhara marang tingkahmu
Ayo jaga lan tresnani bumi iki
Kanggo masa depang kang luwih raharja

GURIT RON

RON GARING
Wengi sansaya atis
nalika aku sesingidan ing sajroning swara gamelan
kang digawa dening angin
prasasat tan kendhat
anggonku kulak warta adol prungu
ananging isih mamring
RON GARING
aku wis pingin cecaketan
obormu kang makantar-kantar
madhangi jangkah lan jagatku
ana ngendi papanmu
lelana tapa brata
tanpa pawarta tanpa swara
aku kadya ron garing
kumleyang kabur kanginan
ing jagat peteng lelimengan
krasa luwih abot
anggonku ngadhepi dina-dina ing ngarep
mlakuku ora mantep
kagubet ribet lan ruwet
adoh saka cahyamu
pedhut ing sakindering pandulu
panjenengan
guruku, sihku, oborku
kancanana sukmaku sinau bab katresnan sajroning ati.
Pengarang: Budhi setyawan

GURIT UDAN

UDAN WAYAH SORE
udan riwis-riwis nggawa angin gumanti
ora kaya nalika kang kawuri sing kebak pangarep-arep
dikaya ngapa lemah wus kebanjur teles
sesuk esuk yen sang surya wiwit sumunar
lan manuk kepodang colat-colot ana wit gedang
tak tunggu tekamu ing sak ngisore payung
tak kanthi lakumu tumeka ngendi
mbokmenawa sesuk sore wus ora udan riwis-riwis
marakake gawe kekesing ati
manuk kepodang wus mabur mangulon
nanging tetep tak tunggu tekamu

GURIT SEDYA

SEDYAKU
Wis, Jeng…
Aku sumeleh
nyelehake pangarep-arepku
marang katresnan lan kawigatenmu sing semu
yen nyatane amung semene
cunthele lelakonku…
Pepenginku tansah sumandhing
lan nresnani sliramu
kudu dakprunggel
sing luwih wigati, Jeng
donga lan pengestumu wae
tansah mili kanggo aku
Wis, Jeng
aku pamit
becik njembarake pikir
nggayuh kabegjan
mring ati lan katresnan satuhu
tan ora binagi ing liyan
sempurna ing guritan siji…

GRIT LINTANG

LINTANG-LINTANG
lintang-lintang abyor ing tawang
cumlorot sliweran nalika alihan
kumleyang mencok ing socamu asihku
cahyane gumebyar sunare gilar-gilar
ing telenge atimu sliramu tansah dakantu
lintang-lintang alihan
cumlorot telu ana pundhakku
kawitan lintang abang lintang perang
kapindho lintang mirunggan lintang kamanungsan
pungkasan lintang kumukus lintang kadurakan

GURIT

WAYAH ESUK PEDUT ANGENDANU
rong puluh tahun kepungkur aku lan sliramu nate mlaku ana dalan kene
saklawase ora nate ketemu
saliramu lan saliraku wus beda ora kaya biyen nalika isih tak kanthi
gandaning wengi mau isih sumrebak ngebaki pedut wayah esuk
wus aja mbok tangisi lakon kang wus kapungkur
wus pirang wayah ketiga tak lakoni nganti rambut warna ireng lan putih
ing dalan iki rong puluh tahun kepungkur
ana cerita rinajut endah
dik, kala kala sliramu isih dadi impenku
pirsanana ana nduwur kae
ana teja manther ing sela-selaning gegodongan
lan lintang panjer wengi sing isih kari sakmenir gedhene
saiki aku lan sliramu linambaran rasa kangen
simpenen kangenmu ana impen

GURIT

PEPADANG BAKAL TUMEKA
angrantu sinambi jumangkah ing dalan kang peteng kebak sandungan
mecaki lurung lurung kang dawa satengahing ara-ara samun
bumi kang kapidak kebak sinengker
anggawa ganda bacin
manuk manuk dhandhang kekitrang wayah sore
peteng kang gemuleng ing angganing manungsa
wus sinerat ana ing kitab duk ing uni
pepadang bakal tumeka anggawa kabar bebungah
kanggo kita sami jalma manungsa
kang bakal amadhangi lurung-lurung, dalan-dalan lan ara-ara samun
amadhangi sakendhenging jagat raya
mara gage kita sami tumenga ing angkasa
mangayubagya rawuhipun sang pepadhang
kanthi mesu raga nutup babahan nawa sanga
mangestu nampi pepadhang …..

GURIT

PETENGING WENGI
sumribit angin ngelus langit sore
manuk sriti bali ing pucuking cemara
nganti tekaning wengi sing nyenyet
gawang-gawang katon pasuryanmu
gawe tambah kekesing angin sore
tumlawung rasa kang ngulandara
wengi bakal tumeka maneh
bareng karo wewayanganmu
kang bakal ngebaki impen petenging wengi
lumaku turut petenging lurung
bakal gawang-gawang campur mega-mega
apa kudu tak buwang bareng karo lumingsiring wengi ?

gurit

IBU

Tresna asih ibu
Ora ana kang bisa ngganteke
Kesabaran ibu kang kebak wutuh
Ora bisa daklaleke
Do’a ibu kang tulus
tansah ngiringi awakku
pengorbanane kang tanpa wates
ora bisa winales
Ibu . . .
pituturmu bakal dakrungu
tresna asihmu marang aku
ora bakal puput
Pandongaku ibu…
Muga Gusti tansah nyembadani

CRITA NASIB

 NASIB
 
Srengengene menthor-menthor. Panase sumelet ngobong kulit. Dhasar wis patang minggu ora udan, lemah-lemah sing dak encik kaya ngiocotake dlamakan sikil. Dakdhengak srengengene, jane ya wis sauntara dohe karo kulminasi langit, wis lingsir mengulon. Naning panase isih wae panggah, ora suda-suda. Dalan setapak sing wuda tanpa pinayungan kekayon terus wae dakpecaki. Kiwa tengene dalan setapak, tegal sawah bera bawera. Ana sawetara ijoning godhong-godhong jagung kang katon sapendeleng ing adoh kana. Sauntara gubug-gubug ing sakiwa tengene dalan padha suwung, racak-racak sing duwe gubug padha urban golek dhuwit menyang kutha sing jare luwih gampang.
"No, Darno! Reneya!"
Sakala aku mlengak. Pas olehku mlengak, Kang Parman mudhun saka njero gubug, ngundang lan ngawe aku. Sajake ana gawe. Tanpa pikir dawa aku jumangkah marani Kang Parman.
"Iki Iho leren sik. Aku mau nggawa tela godhog karo teh. Ayo diserbu dhisik" sumeh, grapyak semanak, lan eseme sing ngatonake untu gingsule, sak weruhku ora tau copot saka lageyane Kang Parman. Aku dijak munggah gubuge. Banjur bontote, tela godhog sing dibuntel godhong lan tehe sing diwadhahi botol aqua, didhasarake ing amben-ambenan gubug.
"Rumangsaku pakah gubugmu sempal Kang, kok celuk-celuk. Tiwas kebeneran, malah ana undangan pesta kebun," sautku nggo pantes-pantes. Kang Parman ngetokake rokok sing durung dibukak segelane.
"Ponakanmu wingi rak tilik ngomah” tangane Kang Parman uwet mbukak bungkus rokok. Banjur ndudut sak ler, terus disumet. Aku sing saben dina udutku mung mbako gewol, ya melu-melu makmum ngrasakake nikmate rokok.
"Kerjane neng endi ta, Kang?"
"Neng pabrik plastik. Mbuh, saiki jare wis munggah dadi mandhor. Jare lumayan ceperane"
"Yen dadi mandhor ya pancen lumayan tenan, Kang. Kerjane ya penak, mung kari ngawas-ngawasi," sambungku karo ngleleg tela.
"Maune lulusan apa, Kang?" aku nyambi nglangga teh ning botol aqua sawise gorokanku krasa seret. Wah, tehe kok ya ngungkuli teh sosro. Legi sepet-sepete krasa tenan.
"Mung SMA, jane ya njaluk kuliah maune. Ning kowe dhewe rak ya ngerti kahananku. Nyekolahake tekan lulus SMA wae wis mengkis-mengkis ning dhadha, kok ndadak arep nekat nguliahke, ya sida pedhot napasku. Yen bocahe ngono ya pinter, wong oleh rangking siji terus, kok. "Tangane Kang Parman ndudut tela sak puk.
"Aku ya ngandel yen anakmu kuwi pinter kaya bapake," eseme Kang Parman mlethek nyigar lambene krungu pangalembanaku. Ning tenan, nalika isih sekolah Kang Parman kuwi biyen pinter dhewe sak kelas.
"Ning pinter iku jebul kalah karo sing jeneng begja. Kowe rak eling Umar kae ta?!"
"Kancane dhewe sing goblog, ngowoh, pahpoh kae?" takonku. Kang Parman manthuk.
Pancene kabeh kancane sakelas Umar kalebu aku lan Kang Parman, padha ngarani yen Umar kuwi bocah sing paling bodho. Mosok nalika guru biologi takon kebo kuwi manak apa ngendhog, wangsulane jare ngendhog. Mesthi bocah sakelas padha ngguyu cekakakan, kalebu Pak Guru kang kudune nesu. Lucu meneh yen wayahe nembang utawa nyanyi, tembang utawa lagu sembarang dhengah, iramane padha wae, kaya wong menek. Saka ngisor mendhuwur tanpa cengkok, ndlujur. Dadi yen Umar giliran nembang utawa nyanyi, padha karo ing kelasku ana dhagelan. Nganti kaku neng weteng merga kemekelen. Malah Bu Guru Eni, guru kesenian, rikala lagi sepisanan krungu tembang lan nyanyiane Umar, merga saking ngempet ngguyu nganti mlayu neng kamar mandi.
"Kowe ngerti, Umar kae saiki dadi Kepala Sekolah" kandhane Kang Parman gawe kejotku. Mripatku nganti mblalak amba. Lha kok bisa! Kepala Sekolah kuwi wiwitane rak kudu dadi guru dhisik. Kamangka guru kuwi dadi narasumber kang pener lan bener. Gek-gek ndang menehi soal marang muride, kebo kuwi ngendhog dibenerke. Rak payah! Utawa gek-gek nalika didhaulat muride supaya nembang utawa nyanyi, eh, ora bisa mbayangke aku. E, Iha sapa ngerti, yen nembang utawa nyanyi dadi guyon, ndang lagu ndhangdhut utawa pop malah jagone. Sapa ngerti!
"Kok kowe ngerti yen dadi Kepala Sekolah, sing menehi kabar sapa ta, Kang!"
Banjur Kang Parman crita. Biyen sakluluse saka SMP (bocah bodho kok ya bisa lulus), Umar ngulandara golek gaweyan ning kutha Semarang. Saben dina Umar ngleyeng menyang kantor-kantor, menyang pabrik, nawakake tenagane supaya ditampa nyambut gawe. Nanging kantor-kantor sing dileboni, racak ora ana lowongan. Mung bandha ijazah SMP wae, arep diseleh ngendi. Lowongan sing pas ya mung penjaga utawa pesuruh: Emane kantor-kantor sing dileboni wis ana penjagane. Saben dina dheweke ditampik saka kantor siji menyang kantor sijine meneh. Saka pabrik siji menyang pabrik liyane. Nanging Umar sajak ora nglokro. Najan yen bengi direwangi turu ing mesjid utawa terminal, esuke panggah nerusake niyate golek gaweyan. Mbokmenawa iki sing dadi kehebatane utawa keluwihane Umar. Yen cita-citane durung kecekel, ora bakal mandheg dalan.
Nganti ing sawijining dina, Umar mlebu ing sawijining Kantor Kelurahan. Kebeneran Pak Lurahe butuh tenaga ora kanggo kantor, nanging kanggo tenaga omah. Gampangane Pak Lurah butuh pembantu utawa buruh lanang. Umar cekat-ceket nampa, tanpa takon sesasine dibayar pira. Pokoke sing penting bisa temangsang dhisik. Soale wis krasa kesel olehe rana-rene, mlebu metu kantor apadene pabrik. Soal mengko neng kene kepenak utawa ora, dipikir mburi karo mlaku.
Ing daleme Pak Lurah, Umar bisa ngepek atine keluargane Pak Lurah. Kabeh putra-putrane Pak Lurah padha seneng karo Umar. Yen mung perkara gaweyan, sepisan dikandhani, Umar mesthi ndalan, ora ndadak mindhan-mindhoni. Soal mangan-memangan, Umar ora tau protes piye-piye. Kabeh panganan ora ana sing disiriki. Ora ana sing dipantangi. Ora ana sing alergi.
Merga saka kemurahane Pak Lurah, Umar disekolahake ning SMA, najan olehe mergawe minangka pembantu isih dibayar. Ora mung tekan SMA, nanging diterusake nganti kuliah lan lulus nggondol sarjana. Terus mulang ing SMP, terus dientukake putrane Pak Lurah.
"Dadi mantune Pak Lurah?" Kang Parman manthuk.
"Kok gelem-geleme ta bocahe wadon putrane Pak Lurah?!" protesku. Banjur Kang Parman mbisiki aku" kabare putrane Pak Lurah sing kuwi jare idiot."
Aku njomblak. Olehku mamah tela godhog daklerenke.
"Lha kok Umar gelem?!"
"Jodho, rejeki, pati, kuwi wewenange Gusti Allah. Menungsa ora bakal kuwawa nolak utawa ngemohi" Yen kon bukak dalil bab kaya ngono Kang Parman pancen jagone.
"Sih kurang siji ta, Kang?!" sambungku rada keminter.
"Drajat lan pangkat. Kudune rak kowe ya Kang sing dadi Kepala Sekolah. Wong nalika sekolah, Umar kae pintere kalah adoh karo kowe"
Kang Parman mung mesem kecut. "Aku ora bisa nerusake sekolah tekan kuliah. Aku ora ngenger neng nggone Lurah kaya Umar. Mula akhire aku ya mung dadi wong tani gurem kaya kowe. Najan mung tani gurem, nanging kepinteranku dakturunake menyang anak-anakku. Buktine, sekolahe oleh ranking siji wiwit saka SD tumeka SMA. Nalika kerja, najan ing pabrik, lagi sedhela wis dadi mandhor. Mulih wingi, eh, kowe rung dakcritani ya?!"
Aku gedheg karo ngglogok teh.
“Apa Kang?!"
"Mulih wingi wis nggawa Karisma gres, ninggali dhuwit mboke, ninggali rokok aku. Balik Umar?!"
"Geneya Umar Kang?!"
"Ora duwe anak. jare emoh gawe anak. Merga miturut keterangane dokter, gen-e sing wadon luwih dominan. Dadi kemungkinan yen anak-anake lair, dheweke ngeri mbayangake. Rak dheke dhewe ya ngakoni, yen dheweke pancen bodho"
Weruh-weruh telane wis entek. Teh sak botol aqua ya gusis. Mung Jarum 76e sajake sing isih. Terus diwenehake aku.
"Wis wengi, yo dha bali wae" pangajake Kang Parman karo mudhun saka amben-ambenan gubug.
Aku mlaku lon-lonan, nggagas nasibe manungsa kang pancen werna-werna.

CRITA

ORA TULUS
Jaman saiki, wong lelungan yen ora nduwe kendharaan dhewe jan rekasa. Yen mung jarak dhekat, ing jam-jam budhale bocah-bocah sekolah utawa pegawe mesthi kebak mencep. Malah akeh wae sing mung trima nggandhul neng lawang sing sejatine banget mbebayani. Ning ya piye, mbok menawa timbang tekan nggaweyan utawa sekolahan keri/telat. Mula direwangi nggandhul ya dha dilakoni.
Kaya dene bis kota sing tak tumpangi wektu kuwi, lakune nggremet merga kakehan penumpang. Ewadene ing sadalan-dalan kenek isih bengak-bengok tawa, mangka njeron bis wis jejel riyel.
Bis sing wis nggereng-nggereng kabotan penumpang mau, sedhela-sedhela mandheg, saperlu ngunggahake utawa ngudhunake penumpang. Wis jan ora ana nikmate babar pisan kanggone penumpang, sing lungguhe tansah terus ditetel kuwi.
Sopir lan kenek sing dipikir rak mung daya-daya entuka dhuwit akeh, ra tekan nggon mikirake kenyamanane penumpang.
Ya begjaku, dene wiwit munggah mau, aku entuk jejeran bocah ayu. Senajan lungguhku jejer, ora bisa nyawang mat-matan, ning yen mripatku nglirik jam ? aku kudu kepingin weruh terus bagiyan-bagiyan awake.
Wiwit saka sikil sing kuning mulus, kanthi kuku dikitek abang getih, njur tangane, sing drijine mucuk-mucuk ri uga diabang kukune. Eman, aku mau munggah kok ora gage kenalan.
Awit bocah mau lagi katrem maca koran, sing sajak asyik banget. Mung rambute sing ketel njanges ireng kuwi, angger-angger nampegi raiku kena isise angin jroning bis mau, nambahi nikmatku.
Aku bisa ngrasakake segere ganda parfum sing dienggo bocah kuwi, cetha dudu parfum murahan sing bisa marahi neng sirah mumet.
Saking notole olehku kepingin kenal, tak bukani pitakonan sing dheweke bisa ngalihake olehe maca.
?Wonten kabar ingkang hangat, mbak??, ngono pitakonku timbang anem mundhak diarani lara gomen.
?Kabar pembunuhan semakin menjadi, mas?, ngono wangsulane cekak. Bar kuwi bali maca maneh.
?Wih ? angkuhe bocah iki, dupeh ayu, njur jual mahal.? Pancingan pitakonan gagal, wong nyatane ora ana tanggapan lan kawigaten. Ning dudu aku Suwarto sing kondhang gawe lakon, yen nganti ora kasil nelukake cah ayu sing mung siji iki. Aku bali muter utek, nganggo cara piye, supaya bocah iki gelem nggatekke aku. Bareng wis entuk bahan gage ndak uncalake pitakonan maneh neng dheweke :
?Mbak, prastawa Rano Karno kenging musibah punika sampun mlebet koran dereng??, pitakonku serius. Kontan dheweke leren olehe maca njur nyawang aku kanthi nanjakke karo takon :
?Rano Karno bintang film kondhang punika, ta mas ? Kandha ngono mau karo ngulungake koran sing diwaca marang aku, karo mangsuli :
?Kok dereng, mas, wonten mriku dereng dipun muat,? kandhane.
?Lajeng kenging musibah punapa, mas, Rano Karno ?? cah ayu mau ndhedhes kepingin ngerti.
?Dhawah saking bis mbak? wangsulanku ngglayem. Mangsoa dimot, sebab pawarta mau ora bakal ana, awit kabeh mau mung pangreka dayaku murih bisa kenal becik karo dheweke.
?Rano Karno dhawah saking bis kota wonten pundi, mas??, bocah mau isih ngoyak terus.
?Wonten Jakarta, mbak, ning kula kinten mboten badhe kababar ing koran, amargi kedadosan punika pancen kajarag.?
?Lho kok aneh, mas, kajarag kados pundi ?? Uh kena pancinganku, jebul bocah iki akeh guneme, kemrecek kaya grontol wutah ora kena diselani. Tiwas mau tak sengguh angkuh. Gage aku mangsuli karo ngguyu.
?Inggih mbak, amargi menika rak namung nuruti skenario sinetron.? Si Dul Anak Sekolahan? ingkang kaping kalih.? Krungu angsulanku mau, cah ayu mau kontan njaguri pupuku, ndadekake bungahku. Wusana dheweke takon :
?Mas ini kayaknya wartawan ya ?? ngono kandhane nganggo basa cakecandhake.
?Bukan?, kandhaku gedheg.
?Kalau bukan wartawan, pengarang ya ??. Aku gedheg maneh, ndadekke cah ayu kuwi ngguyu karo kandha :
?Apa malah perayu, mas ?? Aku nyawang dheweke tajem. Uh jebul ayune uleng-ulengan bocah iku. Yen ngguyu dhekik pipine, untune rintik-rintik rapi rinengga janggut nyanthik, lan lambene ? ah, aku dadi nglameti lambeku dhewe. Ngerti olehku nyawang nanjakke, cah ayu mau kecipuhan anggone ngendhani panyawangku, saya nambahi gregetku. Dheweke njur kumlawe nganggo epek-epeke nutupi raiku karo kandha :
?Uwis mas, lehe mirsani, ndhak sesuk njur jeleh,? kandhane. Epek-epek tangane tak cekel banjur tak remet-remet, cah ayu mau meneng wae mung pitakone ndedhes terus.
?Mas, mbok ngaku, penjenengan kuwi ngastane neng ngendi ?? jawabku :
?Penganggur, mbak, sekaligus pelamun.? Cah ayu mau gage nyaut :
?Ta rak tenan, penjenengan mesthi, nek dudu wartawan ya pengarang, loro-lorone Kuwi ora bisa dipisahake, mas, mbok ngaku ta !?. Sidane aku ngaku, wong nyatane wis kepojok ora bisa menggok lan nutup-nutupi maneh :
?Iya mbak, aku pancen nduwe andhil minangka skenario ing sinetron Si Dul Anak Sekolahan? aku ngaku jujur.
?Mula, mas, ra mungkin wong lagi kenal kok wis ndang nakokke kahanane bintang film sing wis kondhang yen ora ngerti seluk beluke.? Kandhane cah ayu rumangsa menang.
?Oh iya mbak, awake dhewe rak durung kenalan ta ? Jenengku Warto.? Kandhaku karo ngathungake tangan. Cah ayu mau nampani tanganku digegem kenceng karo nyebut jenenge :
?Ningtyas.? Sawise padha meneng-menengan sedhela aku takon :
?Daleme ngendi mbak ??
?Aku Semarang mas, kuliahku mbiyen neng Yogya, ning saiki wis rampung, saiki aku reka-reka nerusake pakulinane ibu, dagang bathik adol lan kulakan sing kerja sama karo bulikku sing neng Yogya. Nek penjenengan, mas ?? Ningtyas genti takon.
?Asalku mono Sala mbak ? ah kok mbak, nek aku ngaturi Jeng ngono piye, kersa ta ?, wong nyatane tuwa aku.?
?Wis kono sak kersamu, mas, wong diundang Ning ngono wae, aku ya gelem kok.? Kandhane polos.
?Asalku Sala jeng Ning, ning rampung sekolah aku njur ngumbara neng Jakarta, katut omku sing ngasta neng penerbitan surat kabar sing wis bonafide, wiwit tahun sewu sangangatus sangang puluh wolu. Omku wiwit enome pancen seneng neng jurusan jurnalistik, sing njur kersa nuntun aku neng bidhange.?
?
?Njur njenengan neng Yogya iki arep tindak ngendi, mas ?, Ningtyas takon.
?
?Mung arep neng nggone kanca lawas Jeng, Yogya akeh pakar-pakar sastra sing pinter gawe crita, jeneng-jeneng lan novele aku nganti apal.? Wangsulanku blaka. Jeng Ningtyas sajak isih arep kepingin crita akeh, ning embuh sidane kok kandheg sajak mangu-mangu, wusana aku sing malah takon :
?Jeng, kapan awake dhewe bisa ketemu mirunggan ? Senajan lagi wae kenal rasane kok kaya wis kekancan lawas. Sliramu baud crita lan aku rumangsa seneng kekancan karo sliramu.? Kandhaku tulus. Ningtyas ngawaske aku karo mesem,njur takon :
?Sing marahi seneng nggon ngendi, mas ?? Aku dadi salah tingkah lan klicutan entuk pitakon kaya ngono kuwi. Mula wangsulanku sak kecekele :
?Sing marahi seneng ya kabeh, luwih-luwih sliramu sing sulistya kuwi. Wiwit aku weruh sliramu munggah bis mau, atiku kok njur tansah pingin nyawang sliramu terus. Denea sliramu pinaringan rupa ayu sing sampurna. Iba begjane mbesuk sing kagungan ya, Jeng.? Kandhaku tulus, merga atiku pancen kandha ngono. Ningtyas ngawaske aku mesem njur kandha :
?Aku dhewe ya gumun je, mas, bareng aku wis ngobrol karo penjenengan, atiku kok ya njur ketuwuhan rasa seneng. Ning penjenengan rak ora ngagem guna-guna aji pengasihan, apa jaran goyang ta, mas ?, pitakone karo nyekikik, sing njalari atiku saya gregeten kepingin nyiwel pipine sing dhekik nggemesake kuwi.
Ning bareng aku eling neng njeron bis kabeh ndak ampah, kanthi ora diweruhi penumpang liyane, Ningtyas ndak jiwit cilik iringan pupune.
Dheweke njingkat ning ketok yen seneng. Gandheng wis mlebu Yogya, aku sing rumangsa durung marem ngobrol karo dheweke, aku mancing takon :
?Nek sing sliramu jujug daleme bulik, njur ngendi kampunge, e sapa ngerti aku bisa nggoleki sliramu mrana Jeng ??.
?Daleme bulikku Tamansari, mas, ning penjenengan ora sah rawuh rana, bulikku kuwi watake seneng praduga, mengko dikira0 aku cah sing seneng kangsen-kangsenan karo priya.? Kandhane Ningtyas elik-elik kekarepanku, kepingin nemoni dheweke. Ning sidane, dheweke njur kandha maneh :
?Ngene wae pa, mas, yen penjenengan kepingin nemoni aku ?? Ningtyas meneng mikir. Gandheng atiku selak notol, gage aku ngoyak takon :
?Iya wis Jeng, aku manut ketemu neng ngendi aku ndherek, angger diparingi ancer-ancer utawa alamat sing gumathok, mengko mesthi ndak goleki.?
?Iya, mas, nek ora kleru baliku suk emben dina Kemis, dadi aku rong ndina ana Yogya, gandheng aku dititipi ibu nebus resep, entenana wae neng apotik ?Sumber Waras? kira-kira jam loro awan neng Jl. Wonosari, awake dhewe ketemu ana kana. Piye ?? Ningtyas aweh keterangan.
?Ngono ya becik, pokoke sapa sing teka dhisik, ngenteni.? Bubar kandha ngono, njur gage aba sopir :
?Pak sopir kiri, pak !?. Bis minggir njur mandheg, Ningtyas nyangklong tase ngadeg njur siap arep mudhun ndak tutke kanthi mripatku sing kamitenggengen.
Mudhune wong ayu Ningtyas, gawe growahing atiku. Atiku sing mau kebak kembang-kembang endah, saiki dadi angluh lan pepes. Upama bocah cilik mono, pindhane direbut dulanane, sing lagi nedheng-nedhenge disenengi. Mesthi wae beka lan nangis.
Gandheng aku jaka sing wis diwasa, growahing atiku ndak samudana. Isih ana saplethik pengarep-arep, yen rong ndina maneh aku bakal bisa ketemu karo dheweke. Grayah-grayah, aku reka-reka mbukak Koran sing mau diulungake Ningtyas marang aku. Ning ya kuwi mung ndak enggo wangun-wangun. Wong mocoa ya ora ana sing nyanthel neng utek utawa pikiran. Sing ana mung wewayangane wong ayu Ningtyas, sing tansah gumawang neng pardo ning netra.
Nganti bis mandheg neng Terminal Umbulharjo, aku lagi sadhar yen wis entek rutene. Aku melu-melu penumpang liyane klunuh-klunuh mudhun kanthi tanpa tujuan. Acaraku sakawit, sing arep nekani omahe kanca-kanca pengarang dadi ambyar, merga tekane widadari sing ora kenyana-nyana kuwi.
Ah, pancen kok, urip mono aneh. Mula saiki aku ora nggumun, yen ana wong sing uripe wis diprogram ? dirancang tharik-tharik, ning gagal. Iki wae aku saka ngomah mung ngrancang tilik-tilik kancaku lawas saka sanggar kayata : Ay. Suharyono, Krisna Miharja, Ardini Pangastuti, Rita Nuryanti, Widi Pratiwi, Indria Siwi, sing tulisane wis sasat angger irung ngerti lan padha disenengi.
Klitih-klitih metu saka terminal bis, aku wis ditawani taksi, becak, sing pating craek, ning ora tak gape. Aku ngunyluk mlaku sing tanpa tujuan, embuh mengko tekan ngendi, aku dhewe ora ngerti.
Aku pancen wis diwasa, wong umurku wis ngancik wolu likur taun, ning aku durung tau ketaman rasa sing kaya ngene iki. Mangka sasat saben ndina, aku srawung wong-wong ayu (para seleberitis), sing padha ngayahi main ing sinetron sing aku melu nangani.
Apa ya ngene iki ta, sing diarani gandrung karo prawan utawa jatuh cinta ngana kae ? Ah ? ya embuh.
Sing cetha, kabeh kekarepan sing tak gantha-gantha saka ngomah pingin kangen-kangenan karo kanca lawas dadi ambyar. Ganti gawang-gawang lelawane sang ayu anyar katon, sing kumantil neng telenging pikir, sing angel ndak kipatake.
Sidane aku njur neng Suryabrantan njujuk neng daleme budheku nak sanake ibuku. Neng kana ana mas Wawan, putrane sing isih ana S.M.A. bocahe pinter nggitar lan nyanyi, wis pokoke serba bisa. Nyanyi apa wae bisa.
Apa maneh yen gitare disetel banjaran, njur lagune lagu-lagu langgam utawa kroncong, jan ? neng ati bisa nganyut-anyut ? rumesep neng sanubari. Ya iki sing bisa njur malah nggugah atiku aku daya-daya inggal cepet kepingin ketemu Ningtyas.
Dina sepisanan aku neng nggone budheku, dikancani Wawan, aku bisa neng Nitiprayan nggone mbak Widi Pratiwi, njur neng Pirak nggone Mas Krisna, lan dina sing kaping pindhone, aku neng Kotagedhe nemoni mbak Ardini sing putrane pancet lagi siji wae kuwi, durung tambah.
Gandheng wis kangsen karo Ningtyas, mula nemoni kanca-kanca liyane ndak batalake dhisik, merga atiku selak kemrungsung. Saka nggone mbak Ardini jam rolas, mula aku pamit budhe lan Wawan yen arep bali mulih menyang Sala.
Aku emoh diterke tekan terminal, alasanku arep mbecak wae, ngiras nglaras wis suwe ora numpak ecak.
Tekan ndalan gedhe aku ngawe taksi. Pamitku karo budhe pancen mulih, ning sopir taksi tak duduhi alamat Apotik ?Sumber Waras? ing Jl. Wonosari kok njur manthuk ngerti, mula aku gage munggah, taksi nggeblas tumuju alamat sing tak tuduhke.
Ora suwe taksi mandheg presis neng ngarep apotik, aku banjur mudhun. Saka kadohan ndak sawang, apotik kuwi pancen gedhe. Barang cetha kaya pitudhuhe Ningtyas, aku banjur nyedhak, ngawaske wong-wong sing padha ana ing kono siji-siji tak jingglengi, ning aku ora nemokke dheweke.
Bareng aku ndeleng jam tanganku pranyata lagi jam siji seprapat, mangka kangsene rak jam loro, ateges aku sing teka luwih gasik. Aku banjur lungguh kursi sedhiyane wong-wong sing padha antri nebus obat.
Mripatku tansah ngawasake dalan gedhe. Ora suwe ana taksi mandheg lan ngudhunake penumpang, ? oh kuwi Ningtyas sing tak tunggu-tunggu.
Aku menyat saka lungguhku terus methukke dheweke. Bareng weruh aku, wong ayu kuwi malah mandheg lakune, nyelehake tas gawane, aku diawe supaya nyedhak.
Ya ampun ? gawane jeng Ningtyas gedhe tur katon yen abot. Kandhane bareng cedhak :
?Rewangi yuk, mas, iki conto daganganku batik, sing sesuk kudu ndak setor menyang Surabaya, penjenengan mau wis suwe lehe nunggu, mas ??
?Durung kok, jeng,? wangsulanku.
?Apa ngene wae mas, penjenengan neng kene sedhela, aku tak ngijolke resep, dadi ora perlu ngoyong-oyong tas iki?, kandhane jeng Ning.
?Ngono ya becik, jeng?, wangsulanku. Jeng Ning terus mlebu apotik, saka kadohan ndak sawang omong-omong sedhela karo pegawene, bar iku njur bali marani aku karo kandha :
?
?Mas, obat sing dibutuhake ibu entek, sesuk wae tak golekne neng Surabaya? kandhane santai. ?Njur iki kersane arep neng ngendi Jeng??, aku takon, mergane tak sawang jeng Ning kok sajak riwut ora tenang.
?
?Wis golek hotel wae, mas, neng kana bisa ngobrol karo ngaso, merga budhalku rak kudu mengko pesawat terakhir sing jam wolu take of.?
Jeneh kok ya mulih pesawat sing budhale wengi ta, Jeng ?. Dikengsel wae rak bisa lewat tilpun, kanggo budhal sing sesuk-esuk.? Kandhaku aweh pamrayoga.
?Ora bisa, mas, wong aku wis kebacut janji,? wangsulane serius.
?Wah urusanmu dagang kok nguras tenaga lan pikiran ta, jeng.? Kandhaku.
?Lha piye, mas wis kebacut, dhuwit lan dagangan wis ana tangane wong-wong, penjenengan ora seneng, ta mas ??
?Olehe seneng ya seneng, jeng, ning mesakake slilramu,? wangsulanku.
?Wis ayo, neng hotel ngendi lehe arep ngaso, aku tak golek taksi,? pangajakku mbarengi tekane taksi, jeng Ning ngangkat tas sing gage tak jaluk. Karo mlebu taksi jeng Ning aba :
?Pak, teng hotel Gadhing,? taksi banjur budhal, aku wong loro neng njeron taksi mung meneng-menengan. Jeng Ning polatane surem, ora ceria kaya nalika ketemu aku sepisanan neng ngebis kae.
Mlebu kamar hotel wasise wong loro nyelehake tas diseleh ing rak, Jeng Ning terus ngebrukke awake neng dhipan karo kandha :
?Wis, mas, saiki awake dhewe bisa crita satutuge, dhasar iki sing tak anti-anti.? Kandhane :
?Padha, Jeng, rasane cepet-cepet gek ndang ketemu sliramu, ya notol banget neng atiku.? Kandhaku blaka.
?Wow ? yen ngono mung padha, wiwit tepung lan weruh penjenengan sepisanan kae aku njur piye ? ngono je, mas, karo penjenengan.? Kandhane jeng Ning karo ngguyu sajak piye ?.
Weruh untune sing rintik-rintik lan dhekik ing pipine, aku gage nyedhak, rasane kaya kepingin nyiwel pipi sing empuk kuwi.
Jeng Ning banjur ngiringake awake, mepet lingir dhipan lungguhku, kaya aweh lampu ijo kanggoku, tumindak sing luwih adoh.
Lagi wae sikilku ndak angkat munggah ing kasur, jeng Ning wis ngrangkul bangkekanku kenceng. Ndak sikep dheweke ndak tangekake, dheweke nglendhot, sirahe diseleh ing dhadhaku kebak pasrah, karo kandha :
?Mas Warto, iba bungahku yen aku bisa sesandhingan ngene iki terus karo penjenengan, tanpa keganggu tugasku dagang sing nguras tenaga lan pikiran iki.?
?Mulane ta mulane jeng, lerena bisnismu, aja ngangsa. Pira akehe dhuwit sing wis ana tangane wong, mengko tak ganti, kuwi rilakna !, sliramu ngasoa !.
?Masalahe ora segampang kuwi, mas.? Kandhane Ningtyas, karo dumadakan kembeng-kembeng lan njur nrocos mripate. Atiku krasa welas banget, saya ndak kekep kenceng ing dhadhaku karo tak ndhedes pitakonan :
?Jujur jeng, apa sliramu kejiret utawa kejeglong utang ?? Jeng Ning gedheg tandha yen ora.
?Lha njur ngapa sliramu kok malah nangis ??
?O, mas, genea kok lagi saiki aku bisa ketemu penjenengan.? Kandha ngono tangise saya mingsek-mingsek memelas.
Ndak elus rambute kanthi kebak soking asih, karo takonku :
?Jeng, apa merga sliramu wis kaiket ing priya sing ora mbok tresnani ?, utawa wis dirembug dadi, ning sliramu gela utawa ora seneng ? Aku jeng mengko sing mberesi, merga aku pancen tresna banget marang sliramu. Yen ora percaya, kapan jeng Ning saguh ndak lamar ?, ? sesuk apa suk emben, aku saguh sowan wong tuwamu nglamar sliramu.?
Jeng Ning saya kenceng pangrukete neng awakku, kaya-kaya wis emoh uwal.
?Wis Jeng ditata atine, mengko njur critoa apa sing gawe ribeting atimu, mengko ndak rewang-rewangi mikir, angger wae aku bisa.? Kandhaku ngayem-ayemi.
?Tenan, mas, yen penjenengan mengko wis pirsa aku satenane, penjenengan ora bakal gela lan gedhene ninggalke aku ??, pitakone kanthi swara nglentrih.
?Ora, jeng, tresnaku iki tulus, upamoa sliramu wis keblasuk ing donyaning bocah nakal utawa wis nate neng papan jember, yen sliramu kersa mertobat, kapok ora bakal nglakoni maneh, aku isih bisa ngapura, lan nampa sliramu apa anane. Kabeh tumindakmu bakal ndak lalekake?. Kandhaku tulus.
?Oh ora, mas, dudu kuwi. Aku ora umuk, mas, aku iki isih wutuh kenya, aku durung nate srawung kebablasen ngladeni priya. Senajan wis akeh sing ngarepke aku, ning atiku durung tau kecanthol karo priya kejaba mas Warto iki. Yen penjenengan ora percaya, mas, sarehne penjenengan wis blaka yen tresna lan bakal ngrengkuh aku dadi garwa, saiki uga bakal ndak buktekake. Mas yen penjenengan ngersakke mustika keprawananku, saiki uga bakal ndak caoske. Mengko penjenengan bakal pirsa yen aku nyata-nyata isih wutuh.? Kandhane cetha.
?Oh, matur nuwun jeng, jebul kleru pndakwaku. Pangapuramu wae ya, jeng. Ha njur apa sing marahi sedih penggalihmu ?? aku ngambali takon. Jeng Ning meneng wae, mung ngusel-uselke sirahe ing guluku, kaya njaluk pangayoman. Nganti sawetara meneng wae. Aku ya ora wani neter pitakonan mundhak dheweke saya bingung. Wusanane dheweke takon maneh :
?Dadi penjenengan ora ngersakke, yen tak caoske mustika ajining dhiriku, mas??
?Ora, jeng, aku percaya ing kandhamu kuwi kabeh. Anggonku bakal mbuktekake, mbesuk wae yen awake dhewe wis tinalenan ing nikah sah jroning wengi sing sepisanan. Mung welingku, jeng, jaganen kuwi, mbesuk ngemungna aku sing mbuka wiwaraning kori kawanitanmu kuwi.? Krungu kandhaku mau, jeng Ning bali ngruket aku kenceng karo kandha :
?Oh, mas, ya mung penjenengan priya seprana-seprene sing tak goleki, sing bisa ndak enggo ngayom salawase.? Kandha ngono jeng Ning nyawang aku tajem ngemu surasa jero, banjur kandhane :
?Mas, olehku arep matur akeh sing dadi aboting atiku, mbesuk wae ya yen wis bali saka Surabaya. Lakuku wae dongakna slamet tekan nggone.?
?Iya, jeng, muga-muga tindakmu tansah pinaringan slamet tekan papan tujuan,? kandhaku. Jeng Ning manthuk-manthuk isih karo gondhelan awakku kenceng sajak eman ngeculke. Sawise mikir-mikir sedhela njur kandha :
Apa ngene wae, mas, gandheng numpak pesawat, rak mung sedhela, aku mengko njur nyerahke conto-conto bathik dagangan kuwi karo bayar-bayaran. Bubar kuwi wis rampung. Sesuk aku rak bisa bali mruput mrene maneh. Piye nek penjenengan ngenteni tekaku neng hotel kene. Mengko mudhun pesawat, aku tak tuku tiket kanggo penerbangan sing esuk dhewe. Piye, penjenengan kersa ? Terus terang aku durung tutug mas. Sesuk aku tak crita akeh.?
?Ngono ya becik jeng, pokoke apa kersamu janji bisa aku manut,? kandhaku.
?Jeng Ning njur nyawang jam tangane, njenggirat karo kandha :
?Wis jam enem mas, aku tak siap-siap adus,? ngono kandhane karo mlayu neng kamar mandi. Rampung adus terus dandan, cekat-ceket sedhela wae wis rampung. Aku jan gumun karo tandange jeng Ning sing sarwa cepet, ora kaya bocah wadon sing sareh lan aleman, yen ana ngarepe pacare. Iki blas ora, bareng wis arep budhal, jeng Ning nyedhak aku ngrangkul karo kandha :
?Tenan ya, mas, aku ditunggu neng, hotel kene?, kandhane.
?Iya jeng, sing ngati-ati,? ndak aras bola-ali jeng Ning sing ayu kuwi kanthi ati sumedhot. Let sedhela, keprungu lawang dithothok saka njaba.
?Masuk,? kandhaku dhasar lawange mung diinep. Bellboy mlebu aweh weruh, yen wis ditunggu taksi. Sepisan meneh jeng Ning tak kekep kenceng sawise ndak wudhari, dheweke banjur mlayu tumuju taksi sing bakal nggawa dheweke menyang bandhara, ndak tutke kanti panyawangku sing tumlawung.
Bengi aku ora bisa-bisa turu, lam-lamen citrane Ningtyas sing ayu. Ning denea atiku rasane kok melang-melang lan kebak rasa samar ?.
Lagi bareng wis kliwat tengah wengi aku lali keturon. Tangiku wis awan therong-therong terus adus. Awak rada krasa seger, piyama sing tak nggo turu tak copot, ganti hem lan clana njur metu lungguhan ing njaba. Koran anyar sing gumlethak neng meja tak saut tak iling-ilingi.
Kagetku ngluwihi krungu bledheg ing mangsa ketiga, bareng aku weruh fotone jeng Ningtyas ukuran gedhe kapacak ing surat kabar mau. Karo ndredheg ndak waca tulisan ing ngisore, unine :
Telah tertangkap otak sindikat perdagangan narkoba di bandara kemarin malam, dalam perjalanannya menuju ke Bali. Di dalam tasnya terdapat heroin setengah kg, surat-surat/KTP palsu dari beberapa kota dengan sedhabreg nama contoh : Ida Ayu Artini, Neneng Anisah, Rr. Prabaningrum, Ayuningtyas dan masih banyak lagi.
Sejak masuk kota Yogya sudah dikuntit oleh yang berwajib. Diantaranya di Apotik Sumber Waras, di hotel Gading, dan akhirnya ditangkap di bandara. Sekarang sudah diamankan di kantor polisi. Dheg ? atine Suwarto njola, dheweke rumangsa ngancani sak awan neng hotel iki, ning blas ora ngerti. Malah dheweke wis kober kecanthol atine. Warto gage neng kasir mbayar, lan cek out wektu iku uga. Karo ninggalke hotel grenenge Warto : ?Oh ? Ning kowe kuwi cah ayu, jebul ayumu ora tulus, ning tega ngrusak generasi bangsa lan penerusmu.?
?TAMAT?

Ruwatan di Purbalingga


 
TRADISI RUWATAN di PURBALINGGA

1.       DESKRIPSI RUWATAN

Kata “ruwat” mempunyai arti terlepas (bebas) dari nasib buruk yang akan menimpa.
Ruwatan atau meruwat berarti upaya manusia untuk membebaskan seseorang yang menurut kepercayaan akan tertimpa nasib buruk, dengan cara melaksanakan suatu upacara dan tata cara tertentu.
Menurut kepercayaan sebagian masyarakat (jawa: Gugon Tuhon) bahwa sebagian orang yang mempunyai kriteria tertentu itu dalam hidupnya di dunia ada yang akan tertimpa nasib buruk.
Asal mula adanya tradisi ruwatan yaitu, dalam cerita pewayangan ada seorang tokoh yang bernama "Bethoro Guru" atau "Sang Hyang Guru", dia beristrikan dua orang istri. Dari istri pademi dia menurunkan seorang anak laki-laki bernama Wishnu. setelah dewasa Wishnu menjadi orang yang berbudi pekerti baik, sementara dari istri selir dia juga menurunkan seorang anak laki-laki bernama Bethoro Kolo. Setelah dewasa Bethoro Kolo menjadi orang jahat, konon kesurupan setan. Dia sering mengganggu jalma manusia untuk dimakan. Maka sang ayah memberi nasehat ''Jangan semua jalma kamu mangsa, akan tetapi pilihlah jalma seperti dibawah ini” :
1.    Untang-Anting
yakni anak tunggal laki-Iaki.
2.    Unting-Unting          
yakni anak tunggal perempuan.
3.    Kedono-Kedini          
yakni dua anak laki-Iaki dan perempuan.
4.    Kembang Sepasang    
yakni dua anak perempuan.
5.    Uger-Uger Lawang
yakni dua anak laki-laki.
6.    Pancuran Keapit Sendang
yakni tiga anak, perempuan, laki-laki dan perempuan.
7.    Sendang Keapit Pancuran
yakni tiga anak, laki-laki, prempuan dan laki-laki.
8.    Cukit-Dulit
yakni tiga anak laki-Iaki.
9.    Sarombo
yakni empat anak laki-Iaki.
10.    Pandowo
yakni lima anak laki-laki.
11.    Gotong Mayit         
yakni tiga anak perempuan.

12.    Sarimpi
yakni empat anak perempuan.
13.    Ponca Gati            
yakni lima anak perempuan.
14.    Kiblat Papat  
yakni empat anak laki-laki dan perempuan.
15.    Pipilan
yakni lima anak, empat perempuan dan satu laki-laki.
16.    Padangan  
yakni lima anak, satu perempuan em pat laki-laki.
17.    Sepasar
yakni Lima anak laki-laki dan perempuan.
18.    Pendowo Ngedangno
yakni tiga anak laki-laki dan satu perempuan.

Dalam mitos orang Jawa, cerita diatas secara turun temurun masih diyakini kebenarannya, sehingga menurut Shohibur riwayah agar Bethoro Kolo yang jahat itu tidak memangsa jalma seperti tersebut diatas, dicarikan solusi yaitu harus diadakan "RUWATAN" untuk anak yang bersangkutan.
Dalam tradisi Jawa, ruwatan yang diyakini oleh kebanyakan orang jawa sebagai solusi agar jalma/anak yang bersangkutan terhindar dari mara bahaya, adalah suatu upacara yang acaranya sebagai berikut:
a.    Mengadakan pagelaran wayang;
b.    Sebagai pemandu pagelaran ini, dipilih seorang "DALANG SEJATI";
c.    Lakon yang dipentaskan, lakon khusus "MURWO KOLO";
d.    Menyajikan sesaji khusus untuk memuja Bethoro Kolo;
e.    Pada acara pamungkas ruwatan, ki Dalang Sejati membacakan mantra-mantra dengan iringan gamelan, langgam dan gending tertentu. Konon mantra-mantra tersebut untuk tolak balak (mengusir Bethoro Kolo yang jahat itu).
Acara ruwatan yang lebih bernuansa islamipun ada. Pada saat para wali bertabligh di Jawa, tradisi ruwatan tersebut terus berlaku di kalangan masyarakat. Oleh karena menurut hasil seleksi para wali di dalam upacara dan acara ruwatan ala Jawa tersebut ada unsur-unsur yang menyimpang dari syari’ah, dan ada juga unsur-unsur yang merusak 'aqidah. Maka dengan bijak mbah wali mencari alternatif lain dengan cara mewarnai budaya tersebut dengan amalan-amalan yang Islami.
Sewaktu ada salah satu warga masyarakat yang meminta kepada mbah wali untuk diruwat, beliau tetap melayaninya, namun dengan cara baru, yaitu :
-          Amalan yang asalnya berbau Khurafat (Gugon Tuhon) diarahkan kepada perilaku yang bertendensi kepada syari’ah
-          Amalan yang asalnya berbau syirik, diarahkan kepada Tauhid
-          Amalan yang asalnya berbau bid’ah, diarahkan kepada Sunnah.
Dalam acara ruwatan yang Islami ini, mbah Wali berinisiatif untuk melakukan amalan-amalan yang sekiranya sesuai dengan tuntunan syari’ah dan berpegang pada aqidah yang benar. Amalan-amalan tersebut antara lain :
a.    Membaca surat Yasin dengan cara berjama'ah;
b.    Membaca kalimah Thayyibah dan shalawat Nabi;
c.    Memanjatkan do'a (memohon kepada Allah SWT) agar keluarga yang bersangkutan terhindar dari mara bahaya, diberi keselamatan di dunia dan akhirat;
d.    Diadakan sekedar selamatan, shadaqahan, yang dihidangkan kepada para peserta upacara ruwatan.
Mengenai hukum ruwatan dengan cara tradisi Jawa seperti yang tersebut dalam keterangan di atas, kiranya cukup jelas bagi kaum muslim, bahwa hal tersebut tidak diperbolehkan, karena didalamnya ada unsur-unsur yang menyimpang dari ajaran agama Islam. Sekarang bagaimana hukum ruwatan yang dilaksanakan dengan mambaca surat Yasin, Sholawat Nabi, Kalimah Thoyyibah, bacaan do'a dan selamatan ala kadarnya? Jawaban masalah tersebut, bisa diuraikan sebagai berikut:
a.    Membaca surat Yasin dan sholawat Nabi dengan maksud agar tercapai apa yang dituju, terlepas dari kesulitan dan terhindar dari bermacam-macam kejahatan, hal itu termasuk amalan yang dibenarkan dalam agama kita.
b.    Beristighatsah dengan niat bertaqarrub dan berdo'a/ memohon kepada Allah mengenai segala urusan, baik urusan yang kecil atau yang besar, adalah termasuk hal yang diperintahkan oleh Allah dan dianjurkan oleh Rasulullah SAW.
c.    Mengadakan selamatan/menghidangkan hidangan kepada para peserta upacara ruwatan dengan niat shadaqah. Hal ini juga rnengandung banyak fadlilah/keutamaan, antara lain : menyebabkan orang yang bersedekah akan terhindar dari beraneka ragam balak, mushibah dan mara bahaya.
            Dalam Tradisi Ruwatan ini mengandung unsur Religi, karena dalam tradisi ini lebih pada bertujuan untuk mendoakan agar si anak yang diruwat hidupnya kelak sejahtera dan jauh dari marabahaya. Selain unsur religi, terdapat unsur kebudayaan yang lain yaitu unsur Sosial, unsur Seni, dan unsur Pengetahuan. Unsur Sosial termasuk dalam tradisi ini karena dalam tradisi ini peran masyarakat sekitar juga berperan penting. Dari merekalah doa-doa untuk si anak. Semakin banyak yang hadir maka semakin banyak yang mendoakan itu akan jauh lebih baik. Dan kebersamaan itu semakin mempererat tali silaturahim dan kekeluargaan. Unsur seni ada dalam tradisi ini karena dalam ruwatan ada pagelaran wayang dimana wayang sendiri menjadi hiburan dan mengandung makna cerita yang bersangkutan dengan si anak. Unsur Pengetahuan juga termasuk, karena di setiap daerah memiliki tradisi ruwat yang berbeda.
            Material yang dibutuhkan dalam tradisi ruwat ini berbentuk seperti wayang dan seperangkat gamelannya, sesaji, serta perlengkapan selamatan seperti ada nasi tumpeng dan lainnya. Fungsinya nanti untuk makan bersama setelah selesai memanjatkan doa-doa. Dan makna sesaji untuk mengucapkan rasa syukur pada Yang Maha Kuasa.
TRADISI MITONI
Kegiatan yang berbau artikel budaya jawa dengan adat yaitu sebuah ritual pasti tidak akan bisa dipisahkan dalam kehidupan kita. Adat istiadat khusunya di kita itu sangat dipegang teguh prinsipnya hingga sekarang ini. Apalagi bagi Anda yang merupakan suku jawa pasti sangat erat dengan berbagai acara adat istiadat.
Berbagai macam ritual ada dalam tradisi dalam artikel budaya jawa ini. Contohnya saja ada yang namanya mitoni. Rangkaian upacara mitoni ini dimaksudkan sebagai perkembangan dalam kehidupan kita.Pasti kalau Anda termasuk dalam suku jawa dari mulai Anda masih didalam perut ibu Anda sudah mengalami berbagai macam ritual jawa. Contohnya saja selamatan 7 bulanan. Tapi hikmah yang kita ambil dari kegiatan ritual adat ini sangatlah bagus yaitu agar ibu maupun jabang bayi yang nantinya kan lahir tesebut selalu diselimuti dengan keselamatan.
Upacara atau prosesi adat yang berlangsung dalam kebudayaan di dalam artikel budaya jawa juga bukan sebatas pelestarian budaya saja. Akan tetapi juga mengandung makna yang sangat baik bagi kehidupan kita ini.
Adat istiadat dalam artikel budaya jawa itu berkembangnya mulai dari bagian tengahnya juga dengan bagian dari timur jawa. Dengan begitu perlu kerukunan dan keberssaman yang tinggi dari mereka agar kelestarian budaya dapat selalu terjaga sampai generasi anak ccu mereka pada masa yang akan datang.
Pandangan hidup orang jawa
Sudut pandang pemikiran orng jawa atas kelangdsungan hidupnya berdasarkan kenyataan yang ada. Perjalanan hidup yang mereka telah laui merea jadikan pengalaman agar hidup mereka menjadi lebih baik lagi daripada yang sebelumnya
Dalam beradaptasi dilingkungan kebanyakanorang berpendapat bahwa orang jawa itu memiliki sifat yang ramah tamah. Sehingga banyak orang yang segan dengan mereka.
Di dalam artikel budaya jawa juga memuat berbagai macam ritual yang ada di jawa
Ini adalah langkah awal ritual dimana saat bayi masih ada di dalam kandungan ibunya:
1. Satu bulan, pada saat umur hamilnya masih atau baru satu bulan biasnya diadakan acara mebagi-bagikan makanan yang bernama jenang putihdisertai pembacaan doa
2. Dua bulan,pada usia kehamilan yang memasuki 2 bulan biasanya membagi-bagikan
  • jenang sumsum. Jenang berwarna putih yang dimakan bersama air gula,
  • jenang boro-boro. Kalau jenang ini jenang bekatul yang dimakan bersama gula pasir ditambah dengan kelapa parut),
  • jenang abang putih, dan sekul janganan. Maksudnya ialah nasi putih yang ditambahkan dengan urap, sayur-sayuran diolah dengan cara direbus ditambah dengna telur tak lupa juga dilengkapi dengan sambal
  • lalu disertai jajanan pasar, seperti umbi-umbiandan berbagai macam jenis kerupuk
3. Tiga bulan
Pada masa 3 bulan biasanya diberi makanan sekul punar ponthang
Makanan Sekul punar ponthang mungkin asing ditelinga Anda padahal isinya itu nasi kuning dilengkapi lauk pauk seperti daging, tempe tahu, telor. Penyajian makanan tersebut ditakir dan dihias denagn janur.
4. Empat bulan,
Pada selamatan usia 4 bulan biasanya makanan yang disajikan itu adalah kupat gudeg dan tumpeng janganan.
5. Lima bulan,
Pada usia 5 bulan biasanya menyajikan tumpeng yang dibagikan ke-para tetangga dalam rangka meminta doa akan lahirnya jabang bayi tersebut.
6. Enam bulan,
Pada usia kandungan 6 bulan biasanya acara selamatan disajikan makanan berupa tumpeng janganan, tak hanya itu juga adad apem conthong yaitu apem atau surabi yang unuiknya makanan ini dibungkus daun pisang yang dibentuk kerucut.
7. Tujuh bulan,
Pada usia kandungan sudah mencapai 7 bulan diadakan acara selamatan. Acara ini disajikan tujuh buah tumpung jagagnan sebagai lambing 7 bulan usia kandungan. Saat selametan tujuh bulanan ini juga agdalagi acara ritual yang dikenal dengan upacara tingkeban, harus diselenggarakan pada tanggal yang ganjil, jangan lewat dari tanggal berikut 15 (3, 5, 7, 9, 11,13,15), dilaksanakan pada pukul 11 siang yang harinya bisa hari rabu ataupun hari sabtu.
Proses memandikan juga ada. Sang calon ibu dimandikan dengan air yang telah diambil dari tujuh sumber yang berbeda dan juga ditambahkan bunga agar wangi. Bunga yang dipakai biasanya bunga melati dan juga bunga mawar . Syarat yang memandikannya ialah para wanita usia lanjut yang pastinya sudah mengerti akan perjalanan hidup. Manfaatnya agar dapat petuah dari mereka yang sudah berpengalaman.
Ritual selanjutnya itu ialah upacara brojolan yang dipimpin oleh sesepuh wanita. Upacara brojolan ini prosesinya adalah melakukan berturut-turut meluncurkan cengkir gading di depan perut calon ibu. Lalu setelah itu cengkir gading tersebut digambari dengan wajah Dewi Sri dan Sadana atau Arjuna dan Sumbadra. Lalu langkah selanjutnya , ambil kain untuk menutupi cengkir ganding tersebuit lalu berikan kepada mertua.
Proses memandikan siudah selesai, kini saatnya calon ibu itu merias penampilannya. Namun dilarang menggunakan aksesoris anting. Prosesi mandi telah selesai dilanjut dengan acara numpeng. Nah pada prosesi ini orang tua yaitu bapak dan calon ibu melakukan potong tumpeng, ujung tumpeng itu diberikan suami kepada sang istri. Lalu sang istri memberikan lele goring dan burung kepodang goring kepada sang suami .
8. Delapan bulan,
Pada usia kandungan mencapai delapan bulan acara ritual selamatan terdapat bulus angrem. Bulus angrem ini sebagai makan penyu yang sedang mengerami telurnya.
9. Sembilan bulan,
Pada usia kandungan sembilan bulan disajikan makanan yaitu jenang procot. Makanan jenang yang dimakan dengan tepung beras lalu ditambah santan dan gula merah, tak lupa dilengakapi dengan pisang raja utuh.

Upacara
Tradisi ritual upacara yang ada di dalam artikel budaya jawa diantaranya:
1. Upacara mitoi atau tingkeban. Ritual yang dilakukan saat usia kandungan tujuh bulan.
2. Upacara kelahiran. Dalam ritual upacara ini prosesinya dilakukan setelah bayi lahir 7 hari. Prosesnya biasnya mencukur rambut bayi lalu memberikan nama kepada bayi ang baru lahir tersebut.
3. Upacara sunatan.Kalau ritual upacara ini hanya khusus bagianak laki-laki yang dikhitan.
4. Upacara perkawinan. Ritual ini dimana 2 orang menyatukan cintanya agar abadi dan dianugerahi anak.
5. Upacara kematian. Ritual ini dilakukan saat ada anggotakeluarga yang menghembuskan nafas terakhir. Prosesinya mulai dari memandikan mayat , mengkafani mayat, mensholatkan mayat, sampai dengan acara puncak yaitu menguburkan mayat.
Artikel budaya jawa juga memberikan informasi Ritual Lainnya :
  • Tedhak sinten
Upacara ini prosesinya yaitu dimana bayi pertama kali menginjakan kakinya kae tanah.
Langkah awal prosesinya, orang tua harus membantu denganmenuntun sang anak untuk berjalan diatas cobekan yang didalamnya berisi sesaji makanan sejenis dodol dibuat dari bahan beras ketan berwarna putih dan merah serta beras kuning. Sesudah itu barulah sang anak turun ke tanah dibibing oleh orangtuanya. Lalu ibu dan sang anak masuk kedalam kurungan anak, didalam kurungan tersebut tersedia berbagai mainan yang bisa dipilih oleh sang anak.
  • Ada lagi ritual dari artikel budaya jawa Yogyakarta yang waktu penyelenggraannya di bulan sapar sesuai kalender hijriah yaitu upacara adat saparan bekakak. Upacara Saparan bekakak ini diselenggarakannya pada hari jumat tepatnya setelah pulang jumatan
  • Lalu ada lagi ritual artikel budaya jawa yang bernama tahlilan.Tahlilan yang sering ada di lingkungan masyarakat yang beragama islam memang sudah banyak ditemukan apalagi saat mendoakan yang telah meninggal.
Kata tahlil itu sendiri berasal dari kata hallala, yuhallilu, tahlilan, makananya yaitu membaca kalimah la ilaha illallah. Dalam masyarakat dalam artikel budaya jawa kalimat tahlil tersebut selalu diucapkan pada berbagai kesempatan acara apa pun. Baik sat dirumah, di mesjid, di mushola, maupun saat di lapangan.
Semoga artikel budaya jawa ini menambah wawasan bagi Anda dan pengetahuan Anda dalam mengenal lebih kebudayaan bangsa Indonesia.

       Dalam tradisi mitoni mengandung unsur bahasa. Unsur bahasa dalam tradisi mitoni ini masyarakat lebih menggunakan bahasa
       Materi yang digunakan dalam tradisi mitoni ini salah satu contoh berbentuk seperti kelapa yang digambar wayang lakon arjuna dan sembadra. Menurut kepercayaan memiliki makna agar si jabang bayi kelak lahir entah laki-laki atau perempuan paras dan sifatnya seperti arjuna atau sembadra. Fungsinya kelapa itu nanti untuk di buka dan dapat diminum airnya.

TRADISI WIWITAN (sebelum panen padi)

Wiwitan adalah ritual persembahan tradisional Jawa sebagai wujud terima kasih dan rasa syukur kepada bumi sebagai sedulur sikep dan Dewi Sri (dewi padi) yang telah menumbuhkan padi yang ditanam sebelum panen. Disebut sebagai ‘wiwitan’ karena arti ‘wiwit’ adalah ‘mulai’, jadi memulai memotong padi sebelum panen diselenggarakan.
Yang disebut bumi adalah sedulur sikep bagi orang Jawa karena bumi dianggap sebagai saudara manusia yang harus dihormati dan dijaga kelestariannya untuk kehidupan. Dalam tradisi Jawa, konsep meminta kepada sedulur sikep tidak ada atau tidak sopan, kepada sedulur sikep kita harus memberi sekaligus menerima, bukan meminta. Jika hormat kita berkurang kepada bumi, atau kita tidak menjaga kelestarian alam, maka bumi akan memberi balasan dengan situasi yang buruk yang disebut pagebluk, ditandai dengan hasil panen yang buruk, kekeringan, cuaca tak menentu, dll.
Kami menyiapkan hidangan yang tidak akan dijumpai sehari-hari; sego tumpeng, sambel gepeng, gereh pethek, tontho, kacang gleyor santen, pitik ingkung. Juga kembang setaman, banyu kendhi dadap sirep, janur dikepang, dan kemenyan.
Semuanya sesungguhnya mempunyai makna. Seperti nasi ‘tumpeng’ yang artinya tumekaning penggayuh, atau keinginan yang diraih. Saya tidak mampu menerangkan satu per satu dalam tulisan ini.
Kemudian kami membawa sesaji dan hidangan itu ke tengah sawah untuk mengadakan kenduri, artinya adalah kekendelan kang diudari, atau keberanian yang disampaikan. Setelah semua ubo rampe (kelengkapan) ditata sedemikian rupa ditengah-tengah sawah, kami membaca mantra sebagai berikut.
Amit pasang paliman tabik,
Ilo-ilo dino linepatno saking siku Gusti kang hakaryo bhawono
Danyang Sri Semara Bumi kang mbaureksi sabin … (nama sawah atau desa)
Mbok Dewi Sri pepitu, Kang lumpuh gendongen, kang wuto tuntunen, kulo aturi nglempak saklebeting sabin, ingak sampun kulo ancer-anceri sak pucuking blarak.
Sak sampunipun nglempak, kulo caosi daharan ngabekti; sekul petak gandha arum, gereh pethek sambel gepeng, untub-untub lan sak panunggalanipun. Gandeng anggen kulo titip wiji gugut sewu, wonten ing tegal kabenteran sampun wancinipun sepuh, badhe kulo boyong wonten soko domas bale kencono.
Kaki markukuhan, Nyai markukuhan, kukuhana kang dadi rejekiku. Nyai pakeh lan kaki Pakeh, akehono kang dadi rejekiku, yen ana kekurangane, tukuo neng pasar dieng, lan seksenono ing dino … (nama hari) minggu legi punika.
Setelah membaca mantra, saya menyiram air kendhi yang dimasuki daun dari pohon dadap sirep sebagi simbol untuk menenangkan hati dan pikiran setelah sekian lama berjuang menumbuhkan padi. Rep kedhep dadap sirep. Juga menyebar beberapa makanan ke tengah sawah. Kemudian membungkus empat bungkusan hidangan yang akan ditaruh di empat sudut sawah, itu adalah simbol kiblat papat siji pancer; kakang kawah, adi ari-ari, getih, lan puser, kang nyawiji dadi siji.
Dalam tradisi wiwitan ini mengandung unsur ekonomi, karena bertujuan agar nanti membawa keberkahan saat panen tiba para petani penuh semangat memanen padi dan hasil panen melimpah sehingga ekonomi masyarakat akan membaik.
Materi yang diperlukan atau digunakan dalam tradisi ini seperti berbentuk nasi ‘tumpeng’ yang artinya bermakna tumekaning penggayuh, atau keinginan yang diraih. Fungsinya nanti bisa untuk di makan bersama setelah prosesi wiwitan.

WAYANG GOLEK

Wayang Golek adalah suatu seni tradisional sunda pertunjukan wayang yang terbuat dari boneka kayu, yang terutama sangat populer di wilayah Tanah Pasundan, Daerah penyebarannya terbentang luas dari Cirebon di sebelah timur sampai wilayah Banten di sebelah barat, bahkan di daerah Jawa Tengah yang berbatasan dengan Jawa Barat sering pula dipertunjukkan pergelaran Wayang Golek.
Wayang adalah bentuk teater rakyat yang sangat populer, terutama di pulau Jawa dan Bali. Orang sering menghubungkan kata “wayang” dengan “bayang”, karena dilihat dari pertunjukan wayang kulit yang memakai layar, dimana muncul bayangan-bayangan. Di Jawa Barat, selain dikenal wayang kulit, yang paling populer adalah Wayang golek . Istilah golek dapat merujuk kepada dua makna, sebagai kata kerja kata golek bermakna 'mencari', sebagai kata benda golek bermakna boneka kayu.[1] Berkenaan dengan wayang golek, ada dua macam diantaranya wayang golek papak (cepak) dan wayang golek purwa yang ada di daerah Sunda. Kecuali wayang orang yang merupakan bentuk seni tari-drama yang ditarikan manusia, kebanyakan bentuk kesenian wayang dimainkan oleh seorang dalang sebagai pemimpin pertunjukan yang sekaligus menyanyikan suluk, menyuarakan antawacana, mengatur gamelan mengatur lagu dan lain-lain.
Sebagaimana alur cerita pewayangan umumnya, dalam pertunjukan wayang golek juga biasanya memiliki lakon-lakon baik galur maupun carangan. Alur cerita dapat diambil dari cerita rakyat seperti penyebaran agama Islam oleh Walangsungsang dan Rara Santang maupun dari epik yang bersumber dari cerita Ramayana dan Mahabarata dengan menggunakan bahasa Sunda dengan iringan gamelan Sunda (salendro), yang terdiri atas dua buah saron, sebuah peking, sebuah selentem, satu perangkat boning, satu perangkat boning rincik, satu perangkat kenong, sepasang gong (kempul dan goong), ditambah dengan seperangkat kendang (sebuah kendang Indung dan tiga buah kulanter), gambang dan rebab.
Dalam pertunjukan wayang golek, lakon yang biasa dipertunjukan adalah lakon carangan. Hanya kadang-kadang saja dipertunjukan lakon galur. Hal ini seakan menjadi ukuran kepandaian para dalang menciptakan lakon carangan yang bagus dan menarik. Beberapa dalang wayang golek yang terkenal diantaranya Tarkim, R.U. Partasuanda, Abeng Sunarya, Entah Tirayana, Apek, Asep Sunandar Sunarya, Cecep Supriadi, ki dalang IIN wahyu iskandar dll.
Kini selain sebagai bentuk teater seni pertunjukan wayang, kerajinan wayang golek juga kerap dijadikan sebagai cindera mata oleh para wisatawan. Tokoh wayang golek yang lazim dijadikan cindera mata benda kerajinan adalah tokoh pasangan Rama dan Shinta, tokoh wayang terkenal seperti Arjuna, Srikandi, dan Krishna, serta tokoh Punakawan seperti Semar dan Cepot. Kerajinan wayang golek ini dijadikan sebagai dekorasi, hiasan atau benda pajangan interior ruangan. Adapun di zaman modern ini Wayang golek purna kreasi sudah mulai di kembangkan oleh para pengrajin wayang muda,yang tetap tidak menghilangkan pakem dari Wayang golek purwa, di ataranya ada pengarajin Cahya Medal ,Wayang Golek Evolution,Caraka Wayang Indonesia (CWI) dan lain-lain.
Wayang Golek biasanya terbuat dari bahan Kayu Lame atau Albasiah. Wayang dibuat dengan cara meraut dan mengukirnya secara teliti dan mendetail, hingga menyerupai bentuk yang diinginkan. Pewarnaannya menggunakan cat duko, sehingga menjadikan wayang tampak lebih cerah. Pewarnaan adalah bagian penting dalam pembuatan Wayang Golek karena dari proses inilah berbagai karakter tokoh dihasilkan. Warna dasar yang biasa digunakan dalam wayang ada empat yaitu: merah, putih, prada, dan hitam. Warna pada wayang juga dapat menyimbolkan kepribadian tokoh pewayangan.Wayang Golek sebagai suatu kesenian tidak hanya mengandung nilai estetika semata, tetapi meliputi keseluruhan nilai-nilai yang terdapat dalam masyarakat pendukungnya.
Dalam wayang golek sendiri terdapat unsur budaya yaitu unsur teknologi. Unsur teknologi termasuk dalam kesenian wayang golek dikarenakan dilihat dari teknik pembuatan wayangnya. Yang membutuhkan proses yang panjang dan juga peralatan tertentu agar hasil wayang golek bagus. Unsur teknologinya berupa alat dan bahan untuk membuat boneka wayang goleknya, seperti peralatan pahat dan juga pewarna wayangnya yang semakin canggih dan macam-macam jenisnya.
Materi yang diperlukan dalam pagelaran wayang golek sendiri tentu berentuk boneka wayangnya. Makna dari boneka wayang itu adalah sebagai tokoh cerita agar semakin menghidupkan cerita ketika dalang mulai bercerita atau mengisahkan sebuah kisah. Fungsi dari boneka wayang golek ini untuk memperjelas penokohan dalam sebuah kisah, sehingga cerita yang akan dibawakan dalang lebih jelas dan mudah dipahami serta mampu untuk di bedakan oleh para penontonnya.